در سازه‌های فولادی و بتنی، دیوارهای غیرسازه‌ای مانند تیغه‌ها، جداکننده‌ها و دیوارهای پیرامونی، اگر به درستی مهاربندی نشوند، در برابر نیروهای جانبی (به‌ویژه زلزله) دچار شکست یا فرو‌ریزش می‌شوند. یکی از مطمئن‌ترین روش‌های مهار این دیوارها، استفاده از وال پست (Wall Post) است.
در این مقاله از سایت مستر وال پست، با تعریف دقیق والپست، انواع آن، اجزای اجرایی، ضوابط آیین‌نامه‌ای و نحوه اجرای صحیح آن آشنا می‌شوید.
این آموزش بر اساس مبحث ششم و هشتم مقررات ملی ساختمان و آیین‌نامه ۲۸۰۰ زلزله ایران تهیه شده و به‌صورت کاملاً تخصصی برای مهندسان عمران و ناظرین ساختمان تدوین گردیده است. آیین‌نامه ایمنی ساختمانها در برابر زلزله یا استاندارد ۲۸۰۰ مجموعه قوانین سازه ای برای طراحی لرزه ای سازه در برابر زلزله است (منبع: ویکی پدیا).
وال پست چیست؟
وال پست (Wall Post) به عضو یا مجموعه‌ای از اعضای فلزی گفته می‌شود که برای مهاربندی و جلوگیری از واژگونی یا ترک خوردن دیوارهای غیرسازه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به بیان ساده، وال پست سازه‌ای است که دیوار را به اسکلت اصلی ساختمان (ستون یا تیر) متصل و مهار می‌کند تا دیوار بتواند در برابر نیروهای جانبی ناشی از زلزله، باد و تغییرات دما مقاومت کند.
تعریف آیین‌نامه‌ای
مطابق مبحث ششم مقررات ملی ساختمان (بارهای وارد بر ساختمانها)، والپست باید به گونه‌ای طراحی شود که انتقال نیروهای افقی ناشی از زلزله به المان‌های اصلی سازه به‌صورت ایمن انجام گیرد.
در مبحث هشتم (اجرای ساختمان‌های با مصالح بنایی) نیز الزام شده که دیوارهای غیرسازه‌ای در فواصل مشخص با المان‌های مهارکننده (والپست) مقید شوند تا از شکست خارج از صفحه جلوگیری شود.
چرا استفاده از وال پست ضروری است؟
تجربه زلزله‌های اخیر در ایران مانند زلزله بم (۱۳۸۲) و کرمانشاه (۱۳۹۶) نشان داده است که یکی از دلایل اصلی آسیب به ساختمانها، فرو‌ریزش دیوارهای غیرسازه‌ای بدون وال پست بوده است.
این دیوارها حتی اگر باعث تخریب کلی ساختمان نشوند، به علت وزن زیاد و سقوط ناگهانی می‌توانند خطرات جانی جدی ایجاد کنند.
بنابراین هدف از اجرای وال پست:
افزایش ایمنی جانی ساکنان
جلوگیری از ترک‌خوردگی و شکست دیوار
انتقال کنترل‌شده نیروهای افقی به اسکلت اصلی ساختمان
و رعایت الزامات آیین‌نامه‌ای برای تأیید ناظر سازه و معماری
انواع وال پست
به‌طور کلی، وال‌پست‌ها از چند منظر قابل تقسیم‌بندی هستند:
۱. بر اساس جهت قرارگیری
این بخش پایه‌ای‌ترین دسته‌بندی است:
| نوع | محل نصب | هدف اصلی | کاربرد |
|---|---|---|---|
| والپست عمودی | در دو انتهای دیوار | جلوگیری از واژگونی و حرکت جانبی | دیوارهای با طول زیاد، مجاور بازشوها |
| والپست افقی | در ارتفاع میانی یا بالای دیوار | جلوگیری از خمش خارج از صفحه | دیوارهای بلند، دیوارهای پیرامونی نما |
۲. بر اساس نحوه اتصال به سازه
از نظر نحوه مهار در بالا و پایین دیوار، دو نوع اصلی وجود دارد:
الف) والپست پیوسته (Continuous Wall Post)
در این حالت، پروفیل والپست از کف تا سقف به‌صورت یکپارچه اجرا می‌شود و در دو انتها با صفحه یا نبشی به تیر و سقف متصل است.
دیوار در بین دو والپست قرار می‌گیرد ولی تماس مستقیم ندارد (درز انقطاع رعایت می‌شود).
مزایا:
استحکام بالا
انتقال یکنواخت نیروها به اسکلت
مناسب برای دیوارهای بلند و سنگین
معایب:
دشواری در اجرا در ساختمان‌های با طبقات متعدد
نیاز به دقت بالا در تراز و جوشکاری
کاربرد:
در دیوارهای پیرامونی طبقات پایین، انباری‌ها، پارکینگ‌ها و دیوارهای با ارتفاع زیاد.
ب) والپست منقطع (Discontinuous Wall Post)
در والپست منقطع، اتصال والپست در بالا و پایین به سازه به‌صورت مفصلی یا لغزشی طراحی می‌شود تا در هنگام زلزله، دیوار بتواند حرکت جزئی کنترل‌شده نسبت به اسکلت داشته باشد. توصیه می‌کنم که مقاله همه چیز درباره والپست منقطع؛ از کاربرد تا نحوه اجرا را بخوانید.
یعنی برخلاف نوع پیوسته که کاملاً به اسکلت متصل است، در نوع منقطع بین والپست و اسکلت از قطعه لغزنده (مثلاً اسلیو، نبشی سوراخ‌دار یا فوم فشرده) استفاده می‌شود.
مزایا:
جلوگیری از انتقال مستقیم نیروهای زلزله به دیوار
کاهش احتمال شکست یا ترک در دیوار
رفتار انعطاف‌پذیرتر
معایب:
نیاز به طراحی دقیق‌تر جزئیات لغزش
اجرای سخت‌تر در محل اتصال‌ها
کاربرد:
در دیوارهای میان‌قابی، تیغه‌های داخلی و دیوارهای سبک (بلوک سفالی، AAC، هبلکس).
طبق آیین‌نامه ۲۸۰۰ ایران، در ساختمان‌هایی با قاب خمشی، استفاده از وال‌پست‌های منقطع برای دیوارهای داخلی توصیه می‌شود.
۳. بر اساس نوع مقطع و متریال
وال‌پست‌ها معمولاً از فولاد ساخته می‌شوند، اما نوع مقطع می‌تواند متفاوت باشد:
| نوع مقطع | توضیح | مزایا | کاربرد |
|---|---|---|---|
| ناودانی (U شکل) | رایج‌ترین نوع در پروژه‌های ساختمانی | اتصال آسان به دیوار و پروفیل دیگر | دیوارهای سنگین |
| قوطی مستطیلی | سطح مقطع بسته، مقاومت خمشی بالا | عملکرد سازه‌ای قوی‌تر | دیوارهای مرتفع یا نما |
| نبشی (L شکل) | سبک‌تر و اقتصادی‌تر | مناسب برای دیوارهای سبک یا جداکننده‌ها | فضاهای داخلی |
| مقاطع سرد نورد شده (C، Z) | مقاطع سبک با ضخامت کم | قابل استفاده در سازه‌های LSF | ساختمان‌های سبک فولادی |
۴. بر اساس محل استفاده در سازه
دیوارهای پیرامونی: معمولاً نیاز به والپست عمودی پیوسته دارند.
دیوارهای داخلی (میانقاب): معمولاً از نوع منقطع یا ترکیبی استفاده می‌شود.
دیوارهای نما: اغلب والپست افقی و عمودی هم‌زمان با جزئیات ضدزنگ به کار می‌رود.
دیوارهای راه‌پله و آسانسور: نیاز به والپست تقویتی با اتصال سه‌جهته دارند.
۵. بر اساس نحوه اجرا
والپست فلزی (Steel): متداول‌ترین نوع، با پروفیل فولادی و جوش یا بولت.
والپست کامپوزیتی: ترکیب میلگرد بستر + نبشی سبک؛ برای دیوارهای AAC و سبک.
والپست بتنی (در سازه بتنی): با المان‌های پیش‌بینی‌شده در تیر و ستون اجرا می‌شود.
۶. ترکیبی از افقی و عمودی
در بسیاری از پروژه‌ها، برای دیوارهای بزرگ‌تر از ۱۲ مترمربع، والپست افقی و عمودی به‌صورت مش‌بندی‌شده (Grid) اجرا می‌شود تا مقاومت خارج از صفحه و داخل صفحه به‌صورت هم‌زمان تأمین گردد.
این روش معمولاً در پروژه‌های بزرگ تجاری یا دیوارهای نما استفاده می‌شود.
نکته آیین‌نامه‌ای برای انواع وال پست
طبق بندهای ۶-۷-۲ و ۸-۳-۲ مبحث هشتم، در صورتی که دیوار به‌صورت منقطع مهاربندی شود، جزئیات لغزش باید به گونه‌ای طراحی گردد که دیوار در زمان زلزله دچار گیر افتادگی نشود و فاصله حداقل ۲ سانتی‌متر بین دیوار و اسکلت حفظ گردد.
اجزای تشکیل‌دهنده وال پست
یک سیستم وال پست کامل معمولاً شامل اجزای زیر است:
پروفیل مهار (قوطی یا ناودانی): عضو اصلی وال پست برای تحمل نیروهای افقی
اتصال کف و سقف: صفحات یا نبشی‌های مهار شونده به تیر یا ستون
نوار درز انقطاع (ماستیک یا فوم): برای جلوگیری از انتقال سخت نیرو بین دیوار و اسکلت
میلگرد بستر (در صورت استفاده): جهت افزایش یکپارچگی دیوار
مهارهای افقی یا ضربدری: در وال پست‌های بلند یا دیوارهای نما
ورق‌های مهاری در بازشوها: برای جلوگیری از تمرکز تنش در گوشه‌ها
ضوابط و الزامات آیین‌نامه‌ای
مبحث ششم مقررات ملی ساختمان:
دیوارهای غیرسازه‌ای باید در برابر نیروهای زلزله طراحی و مهاربندی شوند.
نیروهای جانبی باید به المان‌های باربر اصلی (تیر، ستون) منتقل گردند.
مبحث هشتم:
در دیوارهای با طول بیش از ۴ متر یا ارتفاع بیش از ۳ متر، نصب والپست الزامی است.
در محل بازشوها، باید از مقاطع تقویتی استفاده شود.
آیین‌نامه ۲۸۰۰ (ویرایش چهارم):
حداقل دو نقطه مهار جانبی در ارتفاع دیوار لازم است.
دیوار باید با فاصله ۲ تا ۳ سانتی‌متر از اسکلت سازه اجرا شود تا در زمان زلزله دچار گیر افتادگی نشود.
مراحل اجرای وال پست
نقشه‌خوانی و تعیین محل دقیق وال‌پست‌ها
طبق نقشه اجرایی یا دستور ناظر.نصب پلیت یا نبشی در کف و سقف
برای اتصال مطمئن به تیر یا دال بتنی.نصب پروفیل عمودی و افقی
با رعایت فاصله‌ها و ابعاد مشخص‌شده در نقشه.اجرای دیوار بین وال‌پست‌ها
با آجر، بلوک سفالی یا بلوک سبک AAC.پر کردن درز انقطاع با فوم یا ماستیک پلی‌یورتان.
کنترل نهایی تراز، قائم بودن و اتصال‌ها.
نکات اجرایی مهم هنگام استفاده از وال پست
وال پست نباید به دیوار جوش داده شود؛ باید درز انقطاع ۲ تا ۳ سانتی‌متری رعایت شود.
درز انقطاع باید با فوم فشرده یا ماستیک انعطاف‌پذیر پر شود تا در زلزله عملکرد جدا از سازه داشته باشد.
استفاده از میلگرد بستر در رج‌های میانی دیوار باعث یکپارچگی بیشتر می‌شود.
محل قرارگیری وال‌پست‌ها باید با بازشوها (در و پنجره) هماهنگ شود تا از تمرکز تنش جلوگیری شود.
مزایا و معایب استفاده از وال پست
| مزایا | معایب |
|---|---|
| افزایش ایمنی در برابر زلزله | هزینه اضافی نسبت به دیوار معمولی |
| جلوگیری از ترک و شکست دیوار | نیاز به نیروی اجرایی ماهر |
| الزامی طبق آیین‌نامه | در صورت اجرای نادرست ممکن است ایجاد تمرکز تنش کند |
جمع‌بندی
والپست به‌عنوان یکی از اجزای حیاتی در مهار دیوارهای غیرسازه‌ای نقش مهمی در ایمنی ساختمان دارد.
با اجرای صحیح والپست بر اساس ضوابط آیین‌نامه‌های مبحث ششم، هشتم و آیین‌نامه ۲۸۰۰، می‌توان خطرات ناشی از فرو‌ریزش دیوار را به حداقل رساند.
تیم فنی MrWallpost همواره توصیه می‌کند پیش از اجرای هر نوع تیغه‌چینی یا دیوارکشی، محل دقیق وال‌پست‌ها با نظارت مهندس محاسب و ناظر هماهنگ شود تا عملکرد سازه‌ای و ایمنی ساختمان تضمین گردد.
سوالات متداول درباره وال پست
آیا می‌توان دیوار را مستقیم به ستون یا تیر جوش داد؟
خیر. این کار خلاف اصول آیین‌نامه‌ای است و در زلزله باعث شکست دیوار و انتقال ضربه به سازه می‌شود.
وال پست چیست؟
والپست المانی فلزی یا بتنی است که برای مهار دیوارهای غیرسازه‌ای و جلوگیری از تغییر شکل آن‌ها در برابر نیروهای جانبی مثل زلزله به کار می‌رود.
تفاوت والپست پیوسته و منقطع چیست؟
در والپست پیوسته، ستون یا تیر به صورت یکپارچه در طول دیوار اجرا می‌شود و اتصال مستقیم به اسکلت سازه دارد. در والپست منقطع، المان‌ها به صورت مقاطع جداگانه اجرا شده و بین آن‌ها فاصله وجود دارد.
آیا اجرای والپست در دیوارهای داخلی الزامی است؟
اجرای والپست در دیوارهای داخلی معمولاً اختیاری است، مگر دیوار داخلی بلند یا باربر باشد.
نوع پروفیل مناسب برای والپست چیست؟
پروفیل‌های فولادی سبک مثل Z یا C و همچنین پروفیل‌های بتنی مسلح، معمولاً برای اجرای والپست استفاده می‌شوند.
سلام وقت بخیر بنظرم یک مقاله اصولی در موضوع والپست و میلگرد بستر دیدم ممنون از شما